گزارش سالیانه دیجی‌کالا چه تصویری از بازار خرده‌فروشی آنلاین ایران ترسیم می‌کند؟

جارستان به نقل از زومیت؛ گزارش سالانه دیجی‌کالا از سال ۱۳۹۸ منتشر شد که آمار و ارقام جالب‌توجهی را خصوصا درباره‌ی وضعیت بازار خرده‌فروشی آنلاین ایران، ارائه می‌کند.

دیجی‌کالا لقب پرمخاطب‌ترین فروشگاه آنلاین ایران و خاورمیانه را یدک می‌کشد. گزارش عملکرد سالانه‌ی این فروشگاه باتوجه‌به حوزه‌ی عظیم پوشش آن، اهمیت زیادی برای تحلیل‌گران بازار خرده‌فروشی آنلاین ایران دارد، از این‌رو این گزارش را باید از ابعاد مختلف بررسی کرد. گزارش سال ۹۸ هرچند دومین گزارش منتشر شده توسط بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی کشور است، اما باید آن را اولین گزارش سالانه‌‌ای خواند که این فروشگاه منتشر کرده است. انتشار گزارش‌های این چنینی را باید قدم‌های اولیه دیجی‌کالا در راستای ورود به بورس خواند. براساس گزارش سال ۱۳۹۸ دیجی‌کالا در ۶ فصل تدوین شده که مهم‌ترین آمارها و تحلیل‌ها را می‌توان در بخش‌های رفتار کاربران و همچنین بازارگاه کسب‌وکارهای ایرانی جست‌وجو کرد. بخش رفتار کاربران، می‌تواند نمایی کلی از استقبال مردم را از خرده‌فروشی آنلاین نشان دهد و بازارگاه کسب‌وکارهای ایرانی، آینده‌ی روشن و قابل‌توجهی را برای سیستم‌های بازارگاهی یا همان مارکت‌پلیس، نمایان می‌کند.

آمار خلاصه‌ای که دیجی‌کالا از بازدید و خرید از پلتفرم خود منتشر می‌کند، نشان از پیشرفت استقبال مردم از این فروشگاه آنلاین است. دیجی‌کالا در سال ۱۳۹۸ به رکورد ۲۶ میلیون بازدیدکننده‌ی یکتا در ماه رسیده و براساس همین آمار، خود را پرمخاطب‌ترین فروشگاه آنلاین ایران و خاورمیانه می‌نامد. آمار روزانه‌ی بازدید از دیجی‌کالا، ۵/۴ میلیون بازدید عنوان می‌شود که به‌صورت تجمیعی از پلتفرم‌های وب و اپلیکیشن به دست آمده است. درحال‌حاضر بیش از دو میلیون نوع محصول در دیجی‌کالا به‌ فروش می‌رسد که این مهم به مد اضافه شدن مارکت‌پلیس به خرده‌فروشی دیجی‌کالا به دست آمده است. دیجی‌کالا سال ۱۳۹۷ و پیش از راه‌اندازی مارکت‌پلیس، تنوع کالایی زیر یک میلیون داشت که پس از فعال شدن مارکت پلیس، موفق به عبور از مرز یک میلیون کالا تا آخر سال ۱۳۹۷ شد. نکته‌ی مهم دیگری که ارزش یک سرویس آنلاین و معتبر را به‌عنوان بازیگری مهم در اقتصاد ملی نشان می‌دهد، تعداد فرصت‌های شغلی و کسب‌وکارهای ایرانی متصل به دیجی‌کالا است. درحال‌حاضر بیش از ۴ هزار فرصت شغلی مستقیم در دیجی‌کالا وجود دارد که در ترکیب با فرصت‌های شغلی موجود در بیش از ۶۱ هزار کسب‌وکار متصل به این پلتفرم، حجم مناسب اشتغال در فضای خرده‌فروشی آنلاین را نشان می‌دهد.

اما مهم‌ترین فاکتوری که در این گزارش نیز به بررسی آن می‌پردازیم، سهم خرده‌فروشی آنلاین است؛ برآوردهای دیجی‌کالا براساس داده‌های بانک مرکزی، حجم معادلات شاپرکی کسب‌وکارهای اینترنتی و حجم فروش، نشان از این دارد که تنها ۲ درصد از سهم خرده‌فروشی در کشور، ازطریق سرویس‌های آنلاین انجام می‌شود. سرویس‌های آنلاین، علاوه بر بیش از ۳۱ هزار فروشگاه آنلاین ثبت‌شده و دارای نماد اعتماد الکترونیکی، شامل فروشگاه‌های کوچک فعال در شبکه‌های اجتماعی همچون تلگرام و اینستاگرام هم می‌شوند؛ از این‌رو باید به این نکته اشاره کرد که سهم خرده‌فروشی آنلاین تنها حاصل فعالیت ۳۱هزار فروشگاهی نیست که دارای نماد اعتماد الکترونیکی هستند، بلکه در این محاسبات، سهم فروشگاه‌های فعال در شبکه‌های اجتماعی چون اینستاگرام نیز محاسبه شده و به نظر می‌رسد سهم خرده فروشی آنلاین توسط فروشگاه‌های آنلاین فعال تنها یک درصد است که این عدد بسیار کوچک است. 

از سویی دیگر، با نگاه به آمار ارائه شده توسط دیجی‌کالا، می‌توان دید که بازدید یکتای ماهانه‌ از این فروشگاه را ۲۶ میلیون اعلام شده است. با مقایسه‌ی این آمار و سهم پایین خرده‌فروشی آنلاین از کل بازار خرده‌فروشی، چند نتیجه‌گیری مهم به دست می‌آید. دیجی‌کالا به‌عنوان بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین ایران، موفقیت‌های زیادی در جذب مردم عادی به فرهنگ خرید آنلاین داشته است، اما هنوز بسیاری از مردم از این وب‌سایت و بسیاری فروشگاه‌های آنلاین دیگر، تنها برای جست‌وجوی کالا یا مشاهده و مقایسه‌ی قیمت‌ها استفاده می‌کنند. درواقع درصد بسیار پایینی از بازدید‌های آنلاین، به خرید منجر می‌شود که دلیل عمده‌‌ی آن را می‌توان در عدم فرهنگ‌سازی پیرامون مزیت‌های خرید آنلاین مشاهده کرد. سهم خرده‌فروشی آنلاین در بازار ایران تنها ۲ درصد است

یکی از دلایل دیگری که در سال‌های اخیر، با وجود افزایش قابل‌توجه تعداد فروشگاه‌های اینترنتی، شاهد افزایش فروش آنلاین نیستیم، ترجیح بیشتر کاربران به خرید فیزیکی است. اگرچه دیجی‌کالا و بسیاری فعالان دیگر با فراهم کردن قابلیت‌های متعدد، سعی در شفاف‌سازی فروش آنلاین داشته‌اند، اما هنوز بسیاری از مردم عادی، خرید آنلاین را راهکاری مناسب برای تهیه‌ی مایحتاج خود نمی‌بینند. ازطرفی در سیستم مارکت‌پلیس که دیجی‌کالا از فعالان جدی آن محسوب می‌شود، هنوز آگاهی لازم بین کاربران وجود ندارد و بسیاری از شکایت‌های خرید آنلاین، به‌خاطر عدم آگاهی کاربران از سازوکار مارکت‌پلیس (یا بازارگاه) نشأت می‌گیرد. فراموش نکنید که وضعیت کشور ما ازلحاظ تعداد کاربران آنلاین نامناسب نیست و طبق آخرین آمار، ۷۵/۳ میلیون مشترک اینترنت موبایل در کشور فعال هستند. تعداد تراکنش‌های آنلاین هم در سال گذشته با رشد حدود ۳۲ درصدی همراه بود، اما هنوز راه زیادی تا افزایش سهم خرده‌فروشی آنلاین در پیش داریم. 

اما به نظر می‌رسد که در ماه‌های اخیر و با شیوع ویروس کرونا در کشور همچون سایر نقاط جهان، پرنده‌ی اقبال روی شانه‌های فروشگاه‌های آنلاین نشسته و فرصتی مناسب برای بهره‌برداری از این شرایط ایجاد شده است. هرچند پیامدهای اقتصادی متعددی از این بحران مخفی مانده‌اند، اما یک نکته‌ی مثبت را هم می‌توان در تغییر وضعیت پیش‌آمده به‌خاطر همین همه‌گیری مشاهده کرد. استقبال مردم از خرید آنلاین، به‌خاطر محدودیت‌های متعدد اعمال‌شده در ماه‌های ابتدایی سال، افزایش قابل‌توجهی داشت. دیجی‌کالا هم پیش‌بینی می‌کند که همین تغییر روند، به افزایش اقبال عمومی از خرید آنلاین در ماه‌های پیش‌رو منجر خواهد شد. نکته‌ی مهم اینکه دیجی‌کالا و دیگر فعالان بازار خرده‌فروشی آنلاین، باید از فرصت پیش‌آمده در شرایط کنونی حداکثر استفاده را داشته باشند تا تجربه‌ی شیرینی را از خرید آنلاین برای کاربران فراهم کنند و درنهایت، خرید آنلاین به عادتی ماندگار برای کاربران تبدیل شود.

سهم پایین خرده‌فروشی آنلاین در ایران، یک نکته‌ی مثبت و امیدوارکننده هم برای فعالان و علاقه‌مندان به این صنعت دارد. سهم یک تا دو درصدی فروش آنلاین در کشور ما، در مقایسه با سهم‌ ۲۵ درصدی چین (بیشترین سهم فروش آنلاین در جهان) بسیار ناچیز است. کشور ما حتی در مقایسه با کشورهای درحال توسعه‌ی دیگر همچون هند (۳ درصد) و اندونزی (۴ درصد) نیز آمار خوبی از این لحاظ ندارد.  درنتیجه می‌توان پیش‌بینی کرد که خرده‌فروشی آنلاین در ایران هنوز فرصت‌های بی‌شماری برای پیشرفت دارد و ظهور رقبایی برای دیجی‌کالا، دور از انتظار نخواهد بود. همین رقبا می‌توانند به رشد بیشتر صنعت و بهبود وضعیت بازار و اقبال مردمی هم کمک کنند. 

یکی از نکات جالب توجهی که در دیجی‌کالا به آن اشاره شده، بالا بودن متوسط ارزش هر سفارش در استان‌های مختلف است. با نگاهی به نمودار مربوط، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که محدودیت دسترسی به خرید برخی اقلام در برخی استان‌ها باعث شده تا کاربران به دیجی‌کالا روی آورده و کالای مورد نظر خود را به نظر می‌رسد جزو کالاهای گران قیمتی است که در استان یا شهر کاربران موجود نیست، از دیجی‌کالا خریداری کنند. با کسر دو استان البرز و تهران که امکان خرید کالاهای تندمصرف را از دیجی‌کالا دارند، می‌توان مشاهده کرد که در بیش از ۵۵ درصد استان‌ها، ارزش سفارش کاربران بیشتر از میانه‌ی کشوری است. همین موضوع نشان از این دارد که در صورت خدمات‌رسانی مناسب، فروشگاه های اینترنتی از شانس مناسبی برای استقبال از سوی کاربران روبرو هستند. 

همچنین باید به خالص فروش ریالی دیجی‌کالا نیز اشاره کرد که طی هشت سال فعالیت این شرکت، سالانه شاهد رشد متوسط ۱۰۶ درصدی بوده است. نرخ ۱۰۶ درصد برای نرخ مرکب رشد سالانه (CAGR) به این معنی است که ارزش خالص فروش ریالی دیجی‌کالا هر سال در مقایسه با سال گذشته بیش از دو برابر افزایش پیدا کرده است. دو برابر شدن ارزش خالص فروش طی هشت سال به معنای ۱۲۸ برابر شدن ارزش خالص فروش ریالی سال ۹۸ در مقایسه با سال ۹۱ است. هرچند بخشی از این رشد را باید به پای کاهش ارزش ریال در برابر دلار نوشت، اما با نگاه دقیق‌تر می‌توان پتانسیل بالای خرده فروشی آنلاین در کشور را دید که همچنان نیازمند حضور پررنگ‌تر بازیگران این حوزه است.